Onze Soldaat laat aan de hand van twee verhalen zien hoe een anonieme Amerikaanse soldaat weer een gezicht krijgt door de adoptie van zijn graf in Nederland. Filmmaakster Jotja Bessems volgt haar ouders vanaf het moment dat ze bericht krijgen van de familie van de soldaat, van wie zij het graf hebben geadopteerd. En we beleven samen met de 83-jarige Gerda het ontstaan van de grafadoptie in 1945 en de manier waarop zij de betrokkenheid bij de gesneuvelden doorgeeft aan volgende generaties. In een onverwachte ontmoeting tussen heden en verleden onderzoekt de film de huidige betekenis van de prijs die voor onze vrijheid is betaald.
Ontmoeting
Zomer 2013. Betty Gene Birdwell Beck is op reis door Europa en gaat voor het eerst het graf van haar oom Sidney Stuart Beck bezoeken op de Amerikaanse Begraafplaats Margraten. Ze ontdekt dat het graf geadopteerd is en wil de adoptanten, Hub en Nel Bessems, graag ontmoeten. Deze ontmoeting vormt het vertrekpunt van een ingetogen, ontroerend en bij vlagen komisch portret van 70 jaar grafadoptie en verbondenheid.
Van een dergelijke ontmoeting droomt Gerda Roebroeks-Nelissen al 70 jaar. Deze 83-jarige adopteerde het graf van Henry W. Wolff. Zoals vele bewoners van Zuid-Limburg, heeft Gerda de bevrijders persoonlijk gekend en is zij nooit het offer vergeten dat deze jonge jongens hebben gebracht. Zij is 13 als de jonge Henry bij haar thuis logeert in Moerslag, een gehucht bij Margraten, terwijl hij overdag de kanonnen bemant die richting Duitsland staan opgesteld. Met angst in het hart zwaait Gerda’s familie Henry uit, als hij verder trekt naar het front in de Ardennen. Verslagen door het bericht van zijn dood, adopteren Gerda’s ouders meteen na de oorlog zijn graf. Tot de dag van vandaag bezoekt Gerda zijn laatste rustplaats.
Adoptie: wachtlijst
In 1945 adopteren de bewoners van Margraten en omgeving de bijna 20.000 graven van gesneuvelde soldaten op de Amerikaanse militaire begraafplaats in deze Zuid-Limburgse gemeente. Ze brengen bloemen naar het graf van hun soldaat en corresponderen met de nabestaanden. Vandaag de dag lijken de duizenden witte kruizen op de Amerikaanse Begraafplaats Margraten een anoniem eerbetoon aan de duizenden geallieerde soldaten die ons onze vrijheid teruggaven. Maar achter ieder graf staat een leven, en een familie die nu nog steeds leeft met het verlies van hun zoon, neef, oom, vader. Met de adoptie wordt die gedachte in leven gehouden.
Anno 2015 is het adoptiefenomeen springlevend: de adoptanten komen uit heel Nederland, Duitsland en België. Sinds 2008 bestaat er een wachtlijst voor het adopteren van de overgebleven 8301 graven.
Elk jaar rijzen vragen over hoelang wij onze bevrijding nog willen herdenken, die net zo anoniem dreigt te worden als het veld met witte kruizen. Maar het unieke adoptie-initiatief in Margraten bewijst dat er nog steeds een menselijke behoefte bestaat aan herdenking. Wat daar de betekenis van is, laat Onze Soldaat zien.
De film: twee adoptieverhalen
Onze Soldaat reconstrueert de adoptie van twee soldaten, hun geschiedenis en hun families, vanuit het perspectief van hun adoptanten.
Sidney
Na hun ontmoeting bij het graf van Sidney, volgen we de ontwikkeling van zowel de Amerikaanse familie als de Nederlandse adoptanten. Betty Gene duikt met haar zus in het familie archief, roept neven en nichten bij elkaar om over Sidney te praten en bezoekt het familiegraf in Sidney’s geboorteplaats Valdosta in de zuidelijke Amerikaanse staat Georgia. We volgen de ouders van de filmmaakster bij het leggen van bloemen voorafgaand aan de ontmoeting, als Sidney voor ons nog slechts een naam is op een wit kruis, en leven mee hoe hij steeds meer een persoonlijke aangelegenheid wordt. We lezen de brieven die hij schreef tijdens zijn verblijf in Europa, bezoeken met de hele familie het graf en herenigen uiteindelijk op symbolische wijze de jong gesneuvelde met zijn familie.
Henry
Henry Wolff’s verhaallijn laat zien hoe de adoptie direct vanuit de oorlog is ontstaan, en sindsdien altijd is blijven bestaan. Gerda is één van de weinigen die dit nog kan navertellen. Met haar levendige herinneringen en aanstekelijke verteltrant herbeleeft ze de komst van de soldaten, de komische momenten van de taalbarrière, de onzekerheid bij de herbegravingen na de oorlog en de vertwijfeling als het intensieve contact met Henry’s weduwe plotseling verbroken wordt. Nu, 70 jaar later, steekt ze nog iedere dag bij Henry’s foto een kaarsje aan. Ze bezoekt haar ouderlijk huis waar tijdens de oorlog de soldaten sliepen, we gaan met haar mee naar de jaarlijkse herdenking op Memorial Day, en zien hoe zij de adoptie overdraagt op haar kinderen en kleinkinderen.
De verhalen worden verteld met persoonlijke brieven, foto’s uit de familie archieven, sfeervolle beelden en interviews op locatie in de VS en Zuid-Limburg, geïllustreerd met bijzonder archiefmateriaal.
Met de combinatie van de twee verhalen creëert Onze Soldaat parallellen tussen heden en verleden. Gerda’s verhaal vertrekt in het verleden en ontwikkelt zich naar het heden toe, vanuit persoonlijke betrokkenheid naar een algehele dankbaarheid die zich uitstrekt naar alle gevallenen. Het verhaal van de familie Bessems begint juist in het heden met een anoniem eerbetoon, maar duikt steeds dieper in het verleden, en wordt zo een steeds persoonlijker aangelegenheid. De verhalen van Sidney en Henry onthullen hoe het wonderlijke adoptiefenomeen vanuit verschillende motieven door alle betrokkenen, beleefd en doorgegeven wordt.
Thema
Onze Soldaat gaat over de enorme impact van het verlies van een dierbare, dat zelfs generaties later nog zijn sporen nalaat. Het is geen historische documentaire, maar een universeel verhaal over wat oorlog werkelijk betekent voor de levens van gewone mensen. Ontdaan van alle heroïek en historische en politieke belangen is dit het ware gezicht van oorlog: een meisje dat haar geliefde oom ziet vertrekken naar een ver land om daar te vechten, die haar vanaf het front brieven schrijft waarin hij verhaaltjes voor haar verzint (hoe cool moet dat voor haar zijn geweest om die brieven te krijgen!), maar die vervolgens sneuvelt en niet meer terugkeert. Wat betekent dit voor haar en die hele familie die is achtergebleven? Welke impact heeft dit op volgende generaties? En hoeveel mensen in de wereld hebben vergelijkbare ervaringen?
De film speelt rond de Tweede Wereldoorlog, maar strekt zich uit naar alle militairen die worden uitgezonden en ergens ver van huis sneuvelen, juist ook hier en nu. Met respect en zonder valse emotie wordt de kijker meegezogen in dit ingetogen, aangrijpend en rustig verteld verhaal.